II wojna światowa w Wieluniu. Tak wyglądało miasto w latach 1939-45. Zobaczcie na zdjęciach

Wieluń został bezpardonowo zaatakowany już w pierwszych godzinach II wojny światowej. To tutaj miała swój początek wojna totalna w wykonaniu Niemców. 1 września 1939 r. wczesnym rankiem lotnicy Luftwaffe zrzucali bomby na bezbronne miasto, w którym nie było wojska ani strategicznych celów militarnych. Przyjmuje się, że w nalotach zginęło 1.200 mieszkańców Wielunia. Bomby trafiły m.in. w szpital, kościół farny, synagogę, mieszczańskie kamienice, klasztor poaugustiański, kościół ewangelicki. Ogółem zniszczono ok. 75 proc. miejskiej zabudowy. W kolejnych miesiącach niemiecki agresor kontynuował dzieło zniszczenia, w 1940 r. fara została unicestwiona. Zniszczeniu Wielunia poświęcono podrozdział w opublikowanym w 2022 r. raporcie o stratach wojennych, który stał się podstawą starań o reparacje od Niemiec.

„Nie tylko zbombardowano zabytki, ale zniszczono też pomniki i miejsca pamięci narodowej oraz całkowicie rozgrabiono cenny zbiory Muzeum Ziemi Wieluńskiej. Z kościołów i klasztorów zrabowano obrazy, rzeźby, monstrancje i przedmioty liturgiczne, w tym m.in. cenny srebrny relikwiarz Madonny Wieluńskiej z XVI w. Całkowitemu zniszczeniu uległy także zbiory polskich i żydowskich bibliotek” – napisał wieluński historyk prof. Tadeusz Olejnik.

W okresie międzywojennym Wieluń pełnił rolę stolicy jednego z większych powiatów II Rzeczypospolitej. Od granicy z państwem niemieckim był oddalony o kilkanaście kilometrów. W mieście działały takie instytucje jak Starostwo Powiatowe, Sąd Grodzki, Urząd Skarbowy, Inspektorat Straży Granicznej, szpital czy więzienie. Oprócz kościołów katolickich, w mieście znajdowały się synagoga, cerkiew i kościół ewangelicki. Przed wybuchem II wojny Wieluń miał 16 tysięcy mieszkańców, z czego jedną trzecią stanowiła ludność żydowska.

Pod okupacją niemiecką Wieluń znalazł się w granicach tzw. Kraju Warty, w którym prowadzono silną politykę germanizacyjną wspieraną terrorem Polaków i Żydów. Okupanci używali nazw Welun w latach 1940–1941 i 1942–45 oraz Welungen 1941–42. Wiosną 1941 r. niemieckie władze okupacyjne wyznaczyły dla społeczności żydowskiej getto w obrębie ulic Krakowskie Przedmieście, Targowej, Kilińskiego. Jego likwidacja w sierpniu 1942 r. wiązała się wywiezieniem wieluńskich Żydów do getta w Łodzi lub do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem.

Wieluń mógłby wyglądać dziś zupełnie inaczej, gdyby niemiecki okupant wcielił w życie koncepcję odbudowy zbombardowanej tkanki miejskiej na hitlerowską modłę. Miasto miało zatracić swój średniowieczny charakter i zabytkowy układ urbanistyczny. Plany te kreślił czołowy architekt III Rzeszy Herman Jansen. W archiwach zachowały się szkice Jansena, na których widoczne są m.in. gmachy urzędu skarbowego, nowego ratusza, siedziby partii nazistowskiej. Na ich podstawie powstała makieta, która znajduje się w zbiorach Muzeum Ziemi Wieluńskiej. Ostatecznie w okresie II wojny Niemcy zdołali zbudować w Wieluniu dwa osiedla mieszkalne, których charakterystyczna architektura zachowała się do dziś.

CZYTAJ RÓWNIEŻ: Tak Niemcy chcieli odbudować zbombardowany Wieluń

18 stycznia 1945 roku w godzinach popołudniowych było już w Wieluniu słychać odgłosy walk w Krzeczowie, gdzie oddział wojsk radzieckich miał za zadanie uniemożliwić przeprawę przez most na Warcie jednostkom niemieckim wycofującym się z Radomska. Późnym wieczorem ulicą Częstochowską wjechali do Wielunia na motocyklach radzieccy zwiadowcy, a za nimi pierwsze radzieckie czołgi. Przez całą noc w mieście trwały walki, w trakcie których spłonęło kilka domów. Rankiem miasto było już wolne od niemieckich okupantów.

Już niebawem minie 78 lat od zakończenia największego konfliktu zbrojnego w dziejach ludzkości. Dzień Zwycięstwa jest świętem obchodzonym w wielu krajach europejskich, w tym w Polsce, co roku 8 maja. To właśnie tego dnia 1945 r. wszedł w życie akt bezwarunkowej kapitulacji Niemiec. W ten sposób zakończyła się II wojna światowa na terytorium Europy. Nadal jednak toczyły się walki z Japonią. Dopiero jej kapitulacja 2 września 1945 roku definitywnie zakończyła wojnę. Dla wielu państw klęska Niemiec nie oznaczała odzyskania wolności. Dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej, także dla Polski, była początkiem sowieckiego zniewolenia.