Agresja na drogach jest zjawiskiem powszechnym. Co ją wywołuje?

Skąd u kierowców bierze się agresja, którą później okazują na drogach? Czy sytuacje takie, do jakiej doszło na S8 w okolicach Wielunia to efekt frustracji, czy może poczucia wyższości wobec innych kierowców "bo ja mam lepszy samochód, to zjedź mi z drogi"?

Agresja na drodze przejawia się trzema rodzajami zachowań. Pierwsze z nich - agresywna jazda (ang. aggressive driving), w literaturze opisywana jako działanie, które ma na celu wyrządzenie fizycznej, psychicznej bądź emocjonalnej krzywdy innemu uczestnikowi ruchu drogowego. To prowadzenie pojazdu w sposób, który zwiększa ryzyko wypadku np. lekceważenie przepisów drogowych, nadmierna prędkość, czy niezważanie na innych uczestników ruchu. Z agresją na drodze związane jest pojęcie furii drogowej (ang. road rage), czyli fizyczny atak na innego uczestnika ruchu. I w tym przypadku mamy do czynienia właśnie z takim postępowaniem. Trzecim rodzajem zachowania jest gniew za kierownicą (ang. anger while driving), opisywany jako stan poprzedzający agresywne zachowanie lub furię drogową, objawiający się nadużywaniem klaksonu, błyskaniem światłami, krzyczeniem na innych. Wyzwala się, gdy inni kierowcy np. jadą zbyt wolno lewym pasem ruchu, co z kolei powoduje wykonywanie niebezpiecznych manewrów, które mogą prowadzić do wypadków.
Agresja na drodze uwarunkowana jest różnymi czynnikami. Jednym z głównych czynników mogących powodować zachowania agresywne jest anonimowość i odseparowanie od innych kierowców. Samochód daje kierowcy poczucie bezpieczeństwa, przez co jest on bardziej skłonny do niekontrolowania swoich emocji. Przez to, że człowiek ma naturalną skłonność do określania swojej osobistej przestrzeni i tendencję do traktowania samochodu jako elementu tej przestrzeni, czasem czuje się zagrożony przez inne pojazdy (innych kierowców) i reaguje agresywnie.
Czynnikiem sprzyjającym może być naturalna skłonność człowieka do rywalizacji i podejmowania ryzyka. Podobnie jak utrwalony nawyk zachowania agresywnego. A mianowicie postawy rodziców, sprawiają, że ich dzieci uczą się, iż złoszczenie się na innych kierowców i zachowywanie się wobec nich w sposób agresywny jest dozwolone.
Część kierowców w momencie, gdy ktoś ich wyprzedza, traktuje to jak wyzwanie, co z kolei może prowadzić do chęci lepszego zaprezentowania się na drodze, brawury i podejmowania niebezpiecznych manewrów. Wszystkie te zachowania są wzmacniane przez stres i presję czasu. A dodatkowo czynniki takie jak m.in. zatłoczenie dróg (korki), objazdy związane np. z remontami ulic, powolnie jadący kierowcy, czy zbyt wolno zmieniająca się sygnalizacja świetlna, wywołują poczucie frustracji i prowadzą do agresywnego zachowania za kierownicą oraz braku szacunku dla innych kierowców.
Dla wielu prowadzenie pojazdu, szczególnie „lepszego”, może również wiązać się ze wzrostem poczucia władzy, którego nie odczuwają w domu czy w pracy. Zjawisko to może się często ujawnia się w postaci zmiany zachowań, gdy zwykle uprzejma i grzeczna osoba staje się bardzo agresywna za kierownicą.

Jak reagować na sytuacje, kiedy inny użytkownik drogi zachowuje się agresywnie?
Zachowania będące przejawem agresji na drodze, zazwyczaj nie są tylko bezpośrednim wynikiem wydarzeń na drodze, ale często wynikają z nagromadzenia problemów, konfliktów w różnych obszarach życia (problemy rodzinne, antagonizmy w miejscu pracy). Kumulacja napięć życia codziennego uzewnętrznia się często w najmniej odpowiednich momentach. Kierowcy „wybuchają” niespodziewanie, a ich reakcje są często nieproporcjonalne do zachowania, które ją wywołało.
Gdy inny kierowca zachowuje się agresywnie, nie należy go dalej prowokować. Trzeba się zastanowić, na czym nam bardziej zależy: Czy wolimy bezpiecznie dojechać do celu, radząc sobie z sytuacją unikając niepożądanych zachowań? Czy chcemy za wszelką cenę pokazać, że to ja jestem górą? Wtedy jednak musimy zdawać sobie sprawę, że nieprzewidywalność zachowań innych kierujących, może nas i naszych pasażerów narazić na niebezpieczeństwo.
Gdy zauważymy agresywne zachowanie innego kierowcy, o ile mamy taką możliwość najlepiej je nagrać i opisać, tak, aby konkretne dane (datę i godzinę zdarzenia, miejscowość, numer drogi, dane pojazdu) przekazać potem Policji. W przypadku poczucia zagrożenia należy unikać zatrzymywania się, bowiem dla agresora stajemy się wtedy łatwym celem.

Czy agresywne zachowania kierowców są częste? W jakich okolicznościach najczęściej dochodzi do przejawów agresji na drogach?

Agresja kierowców to zjawisko, które nie zależy od długości lub szerokości geograficznych. Jest ono częste również w Polsce, czego dowodem są filmy, praktycznie codziennie, zamieszczane w Internecie. Stała się ona zjawiskiem na tyle powszechnym i częstym, że niemalże przywykliśmy do niej, co nie oznacza, że na takie zachowanie daje się przyzwolenie. Bowiem jest zjawiskiem na tyle groźnym, że może stawać się przyczyną wypadków.
Według badań czynnikami, które wydają się zwiększać prawdopodobieństwo zachowania agresywnego na drodze są: płeć męska, bycie w sytuacji, gdy jest się anonimowym lub gdy jest możliwa ucieczka, bycie dysponowanym ogólnie do zachowań agresywnych w różnych sytuacjach społecznych, bycie w złym nastroju (w sytuacjach nie związanych z ruchem drogowym), wiara we własne doskonałe umiejętności, niespodziewane zatłoczenie na drodze, pojawiające się niespodziewane przeszkody, a nawet zbyt wysoka temperatura powietrza.
Pamiętać należy również o tym, że to nie tylko okoliczności prowadzą do tego typu zachowań, ale czynniki temperamentne i osobowościowe predysponują do przejawiania agresji na drodze. Badania pokazują, że szczególnie dwa wymiary temperamentu: reaktywność emocjonalna i aktywność mają wpływ między innymi na zachowanie się kierowcy w sytuacjach trudnych, czy stresowych, z jakimi spotka się na drodze. Poziom reaktywności emocjonalnej wpływa na tendencję do popełniania wykroczeń drogowych. Osoby niskoreaktywne, a więc poszukujące doznań, mające duże zapotrzebowanie na stymulację, lubiące, kiedy dużo się dzieje, będą miały tendencje, by na drodze zachowywać się w sposób bardziej ryzykowny: np. jeździć szybciej, brawurowo, częściej zmieniać pasy, wyprzedzać „na trzeciego”. Podobnie, u osób o wyższej aktywności. Daje to przypuszczenie, że cechy temperamentu mogą predysponować kierowców do wybierania agresywnych sposobów radzenia sobie w ruchu drogowym i popełniania wykroczeń.

Jak zachować się, kiedy czujemy, że w nas wzbiera złość spowodowana zachowaniem innego kierowcy, czy sytuacją na drodze? Jakich zachowań unikać?

Kierowca, niezależnie czy dużo podróżuje, czy jeździ jedynie „okazjonalnie”, powinien nauczyć się oceniać nie tylko swoją sprawność i stan psychofizyczny, ale również nauczyć się kontrolować emocje, by nie prowokować innych do agresywnych zachowań. Badacze zjawiska wskazują, iż istnieje duże prawdopodobieństwo, że ludzie, którzy odczuwają silne emocje złości, czy agresji jeszcze zanim wsiądą do samochodu, będą wyrażać je również za kierownicą. Bowiem, to właśnie na drodze łatwiej jest wyrażać złość, wrogość czy gniew. Zadbajmy więc o nasz stan psychiczny przed udaniem się w podróż.