W Wieluniu posadzono dąb pamięci Żydów w 80. rocznicę likwidacji getta ZDJĘCIA

22 sierpnia 2022 r. uroczyście posadzono dąb pamięci wieluńskich Żydów i odsłonięto okolicznościową tablicę na placu Jagiellońskim. W tej części miasta w okresie II wojny światowej funkcjonowało getto żydowskie. Właśnie mija 80. rocznica jego likwidacji. W sierpniu 1942 r. Żydów uznanych za niezdolnych do pracy z Wielunia oraz innych miejscowości regionu łódzkiego niemiecki okupant wywiózł do obozu zagłady Kulmhof (Chełmno nad Nerem), a pozostałych do getta w Łodzi. Holokaust położył kres wielowiekowej obecności wyznawców religii mojżeszowej w Wieluniu. Przed wojną co trzeci mieszkaniec miasta był Żydem.

Podczas spotkania na pl. Jagiellońskim w mieście rozniósł się dźwięk syreny alarmowej. Kolejnym punktem obchodów 80. rocznicy likwidacji getta była uroczystość pod pomnikiem upamiętniającym społeczność żydowską przy ul. Sienkiewicza (w tym miejscu stała XIX-wieczna synagoga, zniszczona w czasie II wojny). Tu wygłoszone zostały okolicznościowe przemówienia i złożone kwiaty i znicze przy monumencie. Następnie odmówiono modlitwę na cmentarzu żydowskim przy ul. Kijak.

Obchody kolejnych rocznic związanych z żydowską martyrologią w Wieluniu są w dużym stopniu wynikiem aktywności Agnieszki Mysakowskiej, nauczycielki historii w II LO im. J. Korczaka, twórczyni inicjatywy „Szlakiem wieluńskich Żydów”, w którą angażuje się młodzież. Za swoje działania w 2020 r. Mysakowska została nominowana do Nagrody POLIN. Przypominanie tragicznej historii traktuje jako przestrogę dla współczesnych przed stosowaniem mowy nienawiści.

Od 17 sierpnia na placu Legionów w Wieluniu można oglądać wystawę poświęconą likwidacji gett prowincjonalnych w Kraju Warty. Ekspozycja pod nazwą „Wygnanie nastąpiło jak grom z nieba. Wsiedlenia do getta łódzkiego (1942)” przygotowało Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi. W Wieluniu będzie dostępna do 14 września. 25 sierpnia (czwartek) w Muzeum Ziemi Wieluńskiej odbędzie się konferencja poświęcona ludności żydowskiej. Z kolei w sobotę w miejskiej bibliotece otwarta zostanie otwarta wystawa fotograficzna „Chasydzi”.

Od wiosny 1941 r. wieluńscy Żydzi żyli w getcie wyznaczonym w obrębie ulic Krakowskie Przedmieście, Targowej, Kilińskiego. Przed wywózkami z Wielunia w sierpniu 2022 r. przetrzymywano ich w koszmarnych warunkach w kościele i klasztorze poaugustiańskim. Tak wydarzenia sprzed 80 lat opisuje Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi:

"Likwidacja getta trwała między 16 a 22 sierpnia 1942 r. Wszystkich Żydów, łącznie około 5 tys. osób zamknięto w kościele. Wiele osób zmarło z wycieńczenia bądź zostało zamordowanych. Po około tygodniu oczekiwania władze niemieckie dokonały selekcji, w wyniku której wybrano 922 osoby (z czego jedynie 250 pochodziło z samego Wielunia) i skierowano do getta łódzkiego. Pozostałych wywieziono i zamordowano w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem".

Wieluń przez kilka wieków korzystał z przywileju "De non tolerandis Judaeis", nadanego przez Zygmunta Augusta w 1569 r., zgodnie z którym Żydom wolno było się zatrzymywać w mieście nie dłużej niż trzy dni. Jednak na początku XIX w., pod zaborem pruskim, ludność żydowska zaczęła osiedlać się w Wieluniu, gdyż nie respektowano przywileju. Protestowały przeciwko temu lokalne władze.

Przez kolejne dekady Żydzi stanowili około 15 proc. ludności miasta. Ich gwałtowny napływ rozpoczął się po roku 1862, kiedy władze Królestwa Polskiego całkowicie zniosły zakaz osiedlania się Żydów w miastach. Bywały okresy w dziejach Wielunia, że udział ludności żydowskiej sięgał 40 proc. Żydzi zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem.