Regionalny Kongres Kultury. Dzień II

- Choć bywają one obiektem politycznych nacisków, organizacyjnie nie zawsze są dostosowane do współczesnych realiów, grzechem jest marginalizowanie ich. Wypada zastanowić się dlaczego czasem nie spełniają one swej roli - mówił Suchan i wskazywał na deficyt idei i niezrozumienie przez ludzi władzy misyjnego charakteru instytucji kultury. Zdaniem Suchana, rola tych ostatnich nie została przedefiniowana po 1989 roku, a kolejne rządy kraju nie zmieniły stanu rzeczy, gdyż nie rozumiały roli, jaką instytucje te pełnić powinny. Przede wszystkim widziały w nich środek do spełniania celów ekonomicznych.

- Mam nadzieję, że debata, jaka rozpocznie się po zakończeniu Kongresu, wskaże kto ma te cele określić - mówił Suchan, co chwila nagradzany brawami. Kolejny jego zdaniem ważny czynnik to fatalne otoczenie prawne - tak wszelkie ustawy, z których żadna nie uwzględnia złożoności i specyfiki działalności kulturalnej, jak i rozporządzenia lokalne. Efekt jest taki, iż instytucje zamiast skupiać uwagę na merytorycznej stronie projektów, poświęcają siły na administracyjną ich obsługę.

- Dziś bardziej liczy się przystawiona w odpowiednim miejscu parafka, niż rzetelne rozliczanie efektywności wydatkowania. Uwolnijmy kulturę z sieci złego prawa i absurdalnych przepisów - gromił Suchan. - Symptomem pewnych zmian może być postulat przekazywania 1 procentu budżetu na kulturę, podpisany przez Donalda Tuska. Oznacza on wreszcie uwzględnienie kultury w głównych ustawach dotyczących funkcjonowania państwa.

Niespodziewany obrót przyjęła jedna z ważniejszych dyskusji drugiego dnia Kongresu. Zamiast odpowiedzi na pytanie zawarte w jej tytule - "Jakich instytucji kultury potrzebujemy?", obejrzeliśmy głównie defensywę dyrektorów większych i mniejszych miejskich instytucji kultury. I nic w tym dziwnego. Moderator spotkania, Paweł Olkusz z Instytutu Teorii Literatury, Teatru i Sztuk Audiowizuanych UŁ, rozpoczynając dyskusję niemal pod pręgierzem postawił Teatr im. Jaracza w Łodzi. Powołując się m.in. na dane dotyczące frekwencji (średnio 67 widzów na spektaklu w 2010 roku) wskazywał, że "Jaracz" nie jest teatrem tak obleganym, jak to się powszechnie sądzi. W porównaniu ze Starym Teatrem w Krakowie i Teatrem Polskim we Wrocławiu, nie prowadzi działalności okołoteatralnej.

- Czy Teatr Wielki nie stanie się drugim Teatrem Jaracza, skoro obejmują nad nim szefowanie dyrektorzy "Jaracza"? Na czas zbliżającego się remontu "Wielki" nie planuje żadnej działalności edukacyjnej - mówił.

- Według mojej wiedzy frekwencja wynosi ponad 100 procent, a to onacza, że widzowie siedzą na dostawkach - odpowiadał Wojciech Nowicki, dyrektor "Jaracza", który pojawił się w pewnym momencie na sali. - Nie edukacja, tak modna ostatnio, jest według mnie zadaniem tej sceny, a wystawianie sztuk.

Niezadowolenie z instrumentalnego posługiwania się wynikami badań wyraził Tomasz Kukołowicz z Narodowego Centrum Kultury. Wiele do zarzucenia miał raportowi na temat preferencji kulturalnych mieszkańców województwa (brak pokazania uczestnictwa w kulturze w skali kraju, wpisanie w miejsce komentarza specjalisty w tej dziedzinie podsumowania polegającego na spisaniu liczb z tabelek).

W dalszym toku dyskusji zastanawiano się nad sposobem ewaluacji działalności instytucji kultury, wskazania celów tych ocen oraz sprawiedliwych kryteriów. Nie dowiedzieliśmy się więc, jakich instytucji kultury potrzebujemy, ale nie ma też się co dziwić. Ludzie kultury Łodzi i regionu nieczęsto mają szansę gremialnego spotkania się i debatowania nad problemami, z jakimi w pracy się spotykają. Czy zmieni się to po Kongresie?

Jako memento na przyszłość odebrać można niedługi wykład Pawła Potoroczyna, dyrektora Instytut Adama Mickiewicza, zatytułowany "Na co komu kultura?".

- Mam dość tłumaczenia rządzącym po co zajmujemy kulturą. I słuchania, że powinna się ona sama finansować. Kultura nie zaspokaja potrzeb. Ona je tworzy - mówił. - Populizm w polityce szkodzi demokracji. W kulturze niszczy wszystko. Pamiętajmy więc, że do polityków i ekonomistów musimy mówić ich językiem, inaczej będą udawać, że nas nie rozumieją. Francja znacząco osłabiła regres ekonomiczny zwiększając nakłady na kulturę. Teraz w Polsce przeżywamy ogromną podaż talentów. Musimy stworzyć młodym ludziom szansę utrzymywania się z nich. To cywilizacyjna szansa udziału w obiegu idei, szansa poprawienia błędów przemiany ustrojowej.

Wykład zakończyły trzy wnioski pod rozwagę. Pod szybką rozwagę: "Budujmy kapitał społeczny, albo drukujmy kolejne banknoty. Inwestujmy w kulturę, albo budujmy więzienia. Jeśli myślicie, że kultura jest kosztowna, to zobaczycie ile kosztuje ignorancja".